Fueya del Conceyu Pol Estudiu y Proteición de la Llingua Asturiana
Datos: fálase nel estáu español n'Asturies y Lleón. Amás tamién na fastera de Senabria (Zamora) ya una variedá en Miranda de Douro (Portugal). Tien n'Asturies 300000 falantes d'entre un total de 1100000 habitantes d'esta comunidá autónoma. Sigún l'estudiu sociollingüísticu de Llera Ramo (1991) el 61% los asturianos son favorables a la oficialidá de la llingua ya más del 80% a la so normalización.
Raigañu hestóricu: Nel sieglu X l'asturianu, deriváu del llatín, falábase na fastera de lo que güei ye Asturies, Ancares, ya'l norti Lleón. Metanes el sieglu XIII, algamare tola faza de Lleón ya'l norti de Zamora. Na fin del XIII, perpasó'l riu Guadiana. Dempués vieno'l procesu de marxinación empobináu pol estáu catellanizador dende'l sieglu XIV fasta'l XIX. De magar el sieglu pasáu entámase un feble resurdimientu lliterariu que namai sedrá un calce braeru nel sieglu XX. Nos años años venti entamó una Academia a furrullar en Xixón pero nun cuayó. L'añu 1971 entámase una xunta alrodiu la llingua, ya en 1974 con Conceyu Bable de la Llingua Asturiana. Nel añu 1984 danse les primeres clases d'asturianu nes escueles d'Asturies. Nel 1986 créyase la Oficina de Polítyica Llingüística del Principáu d'Asturies. Nel 1994 s'entamaren los estudios de Filoloxía Asturiana na Universidá d'Uviéu.
Lliteratura: Nel añu 1155 asoléyase'l Fueru d'Avilés, primer testu recoyíu n'asturianu. Dempués el Fueru d'Uviéu (1295), el de Campumanes (1247) ya'l Fueru Xulgu (lleis del Reinu Astur-Lleonés). Amás nel sieglu XIII asoléyase'l llibru d'Alexandre n'Astorga. Nel 1639 hai un premiu poesía n'asturianu falando de Santolaya premiáu. Nel sieglu XVI, L. Alfonso de Carballo plumia so la "Llingua Asturiana". Nel XVIII s'espubliza el "Quixote de Cantabria", ya escriben en'asturianu Ribeia ya Larrea. Xovellanos propunxo la creyación de la Academia de les Bones Lletres pal estudiu d'esti idioma ya la so hermana Xosefa escribe nelli. Nel sieglu XIX hai una riestra d'escritores, ya una gramática nel 1869, de Xunquera Huergo. Escritores famosos na dómina son Caveda y Nava, Laverde Ruiz ya Canella. Nel entamu'l sieglu XX Fernán Coronas plumia la so abonda obra. Dempués vien la Xeneración de la República, ya Pin de Pría. Nel 1974 surde'l movimientu nomáu el Surdimientu qu'algama los munchos escritores d'anguañu.
Normalización: ye escosa. Nun ye entá llingua oficial pesia'l sofitu ñidiu de los asturianos ya l'esfuerciu de más de cien colleutivos que culminare'l 25 payares cola hestórica manifestación d'Uviéu que cuntare con
Direición de contautu: si quies más información so la tema, diríxete al Conceyu pol Estudiu y Proteición de la Llingua Asturiana: